Кесіртке деген бауырымен жорғалаушының өз құйрығын тастап кете алатынын білетін шығарсыз? Егер көрмеген болсаңыз қысқаша тоқтала кетейін.

Бала кезімізде қызық көріп кесірткені аулайтынбыз. Қызығы сол – құйрығынан ұстасаң болды, кесіртке құйрығын үзіп тастап өзі құтылып кетеді. Әрине бізге ермек болғанымен, бұл олар үшін басын аман сақтаудың амалы ғой. Мен мұны не үшін айтып отырмын. Бүгінгі таңда дәл осы кесіртке іспеттес адамдар көбейіп бара жатыр. Ашып айтсам, қара басын қорғау үшін қарамағындағыларды шыңырауға итере салатын басшылар жайлы.

Олай дейтінім, кейінгі кездері бір мекемеде былық шықса, көп жағдайда басшысы емес, қарапайым қызметкер бәлелі болатыны әдетке айналғандай. Қаражат жөнсіз жұмсалса есепші кінәлі, мемлекет қаржысы жымқырылса күзетші ұры атанады. Әйтеуір басшыдан басқасы айыпты. Тек жұлып тастайтын «құйрық» табылмаса ғана басекеңдер тұтылуға мәжбүр. Ықлым замандарда бастың қылмысы үшін мойын байғұс айбалтаға түсетін еді. Қалай дегенде де бас пен денені дұрыс жалғамағаны үшін осылай жазалау жөн шығар. Бірақ бүгінгінің «құйрық лақтыру» әдісі қай жағынан алсаң да ақылға сыйымсыз. Өйткені, құзыреті шектеулі жұмысшының биік секіре алмайтыны бесенеден белгілі. Жоғарыдан бұйрық келмесе бас изегіш бағыныштының мұндай қадамға бара қоюы екіталай. Тіпті, бұйрықсыз өз құлқынын толтырды десек те, басшы қайда қараған деген сұрақ қажайды-ау!

Бүгін қазақ контентін дүр сілкіндірген "ҚазПочта" менеджерінің қазақ тілін суахили тіліне теңеуі де осындай жағдай. Тек менеджер-құйрық үзіліп түсіп қалатын сыңайлы. Оны жұмысқа алған басшы қайда қарады екен.

Түйіні сол, Абылай ханның түсіндегідей, «жәндік ұрпағының» дәуірі келгені да. «Бастан құлақ садаға» деген заманда, мойын – салғырт, бас – миқұрт болған кезең келгендей ме, қалай?

Достар, қазіргі таңда елімізде ана тілміздің мәртебесі жоғарлап бара жатқаны әрине сөзсіз. Неше түрлі нормативтік-құқықтық актілер қабылданып заңдық тұрғыда негізделіп келсе, қаржылық тұрғыда бөлінетін қаражат есебі де ұлғайып келеді.

Барлық мемлекеттік органдарда құжаттама ресми түрде қазақ тілінде болуын үкімет талап етсе, іс жүзінде өкінішке орай әлі ақсап жүрміз. Кейбір құжаттар мемлекеттік тілде жазылғанымен, көпшілігі орыс тілде жазылып, кейін ғана қазақ тіліне аударылып келеді. Ресми ақпараттар, құжат алмасу процесі толығымен мемлекеттік тілге ауысты дегенмен, дэ факто негізінде олай емес.

Теледидардан көрсететін бағдарламалар да әлі де болса толық тұрғыда, сапалы және мағыналы өнім шығара алмай отыр. Негізінен орыс немесе ағылшын тілінен аударылып көшірме жасаумен айналасуда. Таза түп тамыры қазақ тілінде шығарылатын өнімдер өте аз, оның өзі жеткіліксіз, қанағаттарлық сапаға жеткізе алмай жатыр.

Республика көлемінде симпозиум мен дөңгелек үстелдер, семинарлар мен үлкен жиналыстар мемлекеттік тілдің мәртебесін көтереміз деп сылтаулатып өткізіп жатыр. Оған былтырғы жылы 113 млн теңге жұмсалған екен. Бұл жалпы қазақ тілін дамыту үшін бөлінген қаражаттың 23,6% құрап отыр. Одан қандай нәтижеге жетті?! Ешқандай, тек ақшаны ауаға шашқандай болды.

Ономастика мен қазақ тілінде шығарылатын оқулықтар да мәселесі өзекті болып тұр. Оның сапасы мен іске асырылуы алға жылжи алмай жатыр. Көше атаулары қайдағы жоқ шетел азаматтардың атына беріліп жатса, басылып шығарылған оқулықтар мағынасыз.

Осының барлығымен қоса, енді бізге латынға көшу керек болып тұр. Бұл әрине қажетті әрекет деп санаймын. Бірақ түпкілікті қазақ тілінің мәртебесі көтеріліп, халық арасында,қоғамда сұранысқа ие болмағанша, латынға көшу қиынға соғар. Әрине, «Көш жүре түзілер» дегенмен, біз бар күш-жігерімізді бір жұдырыққа жұмылдырып, бар мәселелерге тойтарыс беруіміз қажет. Өз туған тілімізден желкенбей, достар арасында немесе жанұяда, жұмыста немесе қоғамдық орындарда ұялмай, көкірегімізді көтеріп сөйлеуге тырысуымыз қажет. Егер шала-пұла білсек, кейде қатемен жазып немесе сөйлеп жатсақ, бұл үшін ешкімнен қорықпай емін-еркін ойымызды жеткізе білейік. Осы ұсақ нәрселерден бастасақ, алға жылжуымыз тезірек болатынына сенемін.

Соңғы уақытта өкінішке орай еліміздің зиялы қауым атынан біраз ашық хаттар мен жолдамалар жазылып, басылып келеді. Дегенмен, бұл артық, қажетсіз әрекеттер деп санаймын. Халықты латын бізге керек немесе керек емес деп, іріткі салып, екі жаққа бөлгенше, барлығымыздың басын бір арнаға бұрып, қазақ тілінің дамуы үшін басқалай әрекеттер жасаса пайдасы көбірек болар еді. Жарқын болашағымызға үмітпен қарайық. Қазақ тілі жасасын!!!

Сәлемім сіздерге «Керек инфо»! Тіл туралы жазғым келді.Қазақ тілі жайлы.Жалпы, адамзаттың тілін әр түрлі тұрғыда қарастыруға болады.Мысалы, «тауар» есебінде.Егер тауар сөреде тұра берсе, не болады?Әрине, сақталу мерзімі өтіп кетеді, пайдалануға жарамай қалады.
Сол сияқты,"Қазақ тілін" тауар ретінде қарастырсақ, тіліміз сұранысқа ие ме?Қаншалықты сұранысқа ие?Қандай салаларда аз қолданылады? Неге ол салада қазақ тілі дұрыс дамымай жатыр?
Сіздің ойыңыз қандай?

Ауылда, көрші тұрған бір кемпір болып еді. Марқұмның жалғыз баласы бар-тын. Ол тәп-тәуір келіншек алып, үй болды. Алайда, ерке өскен есалаң жиі-жиі «налево» кетіп қалатын. Ақыры, басқа біреуді екіқабат қылып, отбасысы ойран бола жаздады. Әдетте көп сөзі жоқ кемпірдің, сол кезде баласына ұрысқаны есімнен кетпейді. Дәлірек айтсақ бір ғана сөзі. «Желтасақ»! Естідіңіз бе мұндай сөзді бұрын? Меніңше, ең дәл айтылған анықтамалардың бірі.

Жабық қауымдастықтардың біріне салуға да болатын еді. Бірақ, админ шағымданған «Жазғы сылбырлыққа» аз да болса ем болар деген оймен осында қойдым.
Очм, осындай. Тақырыпқа қатысты білетіндерің болса, бөлісе отырыңдар.

Қазақстандық БАҚ пен блогерлар арасында мемлекеттік тілді меңгерудің мысалдары мен инновациялық әдістері туралы бірінші дәстүрлі үздік жарияланым байқауы іске қосылды. Байқаудың жалпы жүлде қоры 1 миллион теңге. Жеңімпаз 50 грамм салмағы бар алтын құйма мен ақшалай жүлдеге қол жеткізеді.

Қазақ тіліндегі сөз тудырушы осы бір жұрнақтарды қаншалықты дұрыс қолданып жүрміз?
Бұл сұрақ редактор ретінде мені үнемі мазалайды, бүгін мына мақала осы постты жазуға түрткі болды.

Ассалаумағалейкум, достар!
Әр елдің өзіне тән қасиеттері бар! Біздің елде ол — қонақжайлылық! Ол шын мәнінде мақтан тұтуға тұрарлы нәрсе! Бір жағынан әйтеуір орнында тұрмай өсіпте келе жатырмыз. Бірақ осы қонақжайлылығымыз кейде өзімізге зиянын тигізеді! Ол қалай?! Өз тілімізді қорғай алмай келеміз! Тіпті қазақ тілін үйренген шет елдіктер біздің елге келіп таң қалады және өкініпте қалады. Өйткені неше уақыт жоғалтып үйреніп келген қазақ тілі Қазақстанда оған қажеті болмай қалады… Бәріміз орысша, ағылшынша, немісше, французша білуге тырысамыз, бірақ өз тіліміз жайына қалып кетеді. Бір орыс тұрса тоғыз қазақ сол орыс үшін орысша сөйлейміз! Тағыда қонақжайлылық? Білмеймін! Бір уақиға айтып берейін, репрессия уақытында болған!

Астанада өткен Жастар форумының аясында өткен семинарлардың бірінде мемлекеттік салада бірнеше жылдан бері еңбек етіп жүрген маман Адиль Джалгасов қазақ тілін акцентпен сөйлеудің қыр-сырларын үйретті.



"Қазақ мектебін бітірдім. Қазақы отбасыдан шықтым. Әрине бастапқыда қиын болды. Ең алдымен Ң, Ә сияқты маңызды дыбыстардан құтылу керек. Одан кейін буындарға салынатын екпіндердің орындарын ауыстыруды меңгеру керек.

Бүгін бір қытайдың қызымен таныстым. Аты Синь Жәнь. Өзі дәл осылай жазып берді. Қытайдың ССTV деген ұлттық арнасының Орта Азиялық бюросының журналисі екен. Сайлау туралы репортаж жасап жүр. Ең қызығы, қалқам қазақша сайрап тұр! Дым мүдірмейді! Сұрастыра келе, Үрімшіде өскенін білдім. Бірақ, қалай болғанда да қытайдың қазақша сөйлеп тұрғаны таңқалдырды.
Әуелгі ойым, ана тілін білмейтіндерге, "үйрене алмаймын" деп қыңқылдайтындарға осы қызды көрсету болды. Үлгі тұтатындай-ақ. Алайда орыс тілділерім «рас-ау» деудің орнына, геосаяси филисофияға сүңгіп кетті. Ойлары, «Бұл қытай деген атаңа нәлеттерден бәленің бәрі шығады. Ол қыз әбден үйретілген. Қазақтың арасына тез сіңіуі үшін, арнайы қазақ тілін оқыған, ол шпион» дегенге саяды. Қолды бір сілтедім! Тап сол қытайға керек болса, қазақты қазақша сөйлемей-ақ құл қылып алады! Бүгінгі орысша сайрағандардың ұрпағы енді бір елу жыл өткен соң қытайша қыңқылдап тұрмайтынына кім кепіл?!
Очм, мораль жоқ бұл постта!
Бірақ, ана қытай қыз мадес! Айтпақшы, өзін суретке түсірткізбеді. Неге екенін білмедім.